Müslümanlıkta İbadet Tarihi

Osmanlı'nın son döneminde doğmuş ve yetişmiş; ömrünün uzun bir kısmını da Cumhuriyet Dönemi'nde geçirmiş, dolayısıyla iki dönem arasında köprü vazifesi görmüş şahıslar arasında sonraları Tahir Olgun adıyla bilinen Tâhirü'l-Mevlevî'nin önemli bir yeri vardır. Sufi ve mesnevihan, edip, müverrih, muharrir, muallim gibi sıfatlarla mücehhez, döneminin iyi yetişmiş insanlarından olan Tâhirü'l-Mevlevî, hayatının son döneminde giriştiği şerh çabasıyla gelenekte mühim bir mevki olan Mesnevî şârihi ünvanını da kazanmıştır. Mensubu bulunduğu medeniyetin değerlerini zor zamanlarda, eğitim yanında yayıncılık faaliyetleri üzerinden de dile getirmeye, yaşatmaya, nakletmeye gayret etmiş, bu minvalde birçok örnek eser ortaya koymuş bir münevverdir. Müslümanlıkta İbadet Tarihi, namaz, oruç, zekât ve hac gibi başlıca ibadet esaslarının tarih bakımından değerlendirildiği bir eserdir. Bu anlamda Türkçede ilk ve hali hazırda tek olma özelliği göstermektedir. Eser bir yönüyle de “karşılaştırmalı” bir özellik de taşımaktadır. İbadetlerin ilâhi emirle vazedildiği dönemler aydınlatılırken öncesindeki Cahiliye Devri ibadet ve adetleriyle bir kıyas da yapılmaktadır. Müellif takdim bölümünde eserin bölümlerini ve yazım usulünü şu şekilde ifade etmektedir: “Tarihin erkân-ı erbaadan her birine ait kısmında namaz, oruç ve hacca dair epeyce malumat verildiği gibi, baş tarafında da Cahiliye itikatlarından ve Müslümanlığın onu ne suretle değiştirmiş ve düzeltmiş olduğundan bir parça bahsedildi. Naklettiklerimin uydurma olmadığı anlatılmak için de onları aldığım muteber kitapların isimleri, aldıklarımın ya evvelinde yahut sonunda gösterildi.” Tamamlanmış haliyle ilk baskısı 1946 yılında yayımlanan Müslümanlıkta İbadet Tarihi onlarca kaynaktan istifade edilerek vücuda getirilmiştir. Bu kaynaklar metin içinde ve uzun sayılabilecek dipnotlarda değerlendirilmiş, oldukça kapsamlı ve ilmi bir tutumla ele alınmıştır. Yine eserde ibadet, inanç ve etrafında oluşmuş kültürel kavramların manaları, izah ve tarihi arka planları kaynaklardan elde edilen bilgiler doğrultusunda kitaba alınmıştır.