İslam Hukuku Açısından Ticari Ürünler Üzerine Gerçeklestirilen Türev İşlemler

Türev işlemlerin Antik Yunan'a dayandığına dair iddialar bir kenara bırakı-lırsa bu işlemlerin ilk defa Orta Çağ'da XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Hollanda'da ortaya çıktığı ve oradan XVIII. yüzyılda Japonya'ya, XIX. yüzyılda ABD'ye yayıldığı, daha sonra da XX. yüzyılda bütün dünyada uygulanmaya başladığı kanısı hakimdir. Günümüzde birçok ülkede yaygın olarak uygula-nan ve riskten korunma gibi faydalarına vurgu yapılan bu işlemler İslam hukuku açısından değerlendirilmeye muhtaçtır. Elinizdeki çalışmada bu ihtiyacı karşılamak üzere türev işlemlerden emtiaya dayalı olan ‘emtia forward', ‘emtia futures' ve ‘opsiyon' sözleşmeleri İslam hukuku açısından incelenmiştir. Çalışma, beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde mal kavramının İslam hukukundaki yeri iktisat ilmi ve pozitif hukuk ile karşılaş-tırmalı olarak ortaya konulup emtia türev sözleşmeleri bu kavram açısından değerlendirilmiştir. İkinci bölüm türev sözleşmelerin genel olarak kavramsal çerçevesinin çizilmesine ayrılmıştır. Bu bölümde türev sözleşmelerin tanımı, tarihçesi, muhtemel getirileri ve sorunları, çeşitleri, piyasaları, kullanılma amaçları ve sözleşme tarafları vb. konular anlatılmıştır. Üçüncü bölümde emtia türev sözleşmelerinden emtia forward ve emtia futures sözleşmeler İslam hukuku açısından değerlendirilmiştir. Bu bölümde öncelikle çağdaş İslam hukukçularının bu sözleşmelere olumlu ve olumsuz yaklaşımları gerekçeleri ile birlikte ele alınmıştır. Daha sonra emtia forward ve emtia futures sözleşmeler, akit teorisi açısından incelenip çağdaş İslam hukukçula-rının konuya dair yaklaşımları ve gerekçeleri bu inceleme içerisinde kritik edilmiştir. Dördüncü bölümde opsiyon sözleşmelerinin İslam hukuku açısın-dan durumuna yer verilmiştir. Opsiyon sözleşmeleri her ne kadar türev sözleşmelerin bir türü olsa da mahiyet açısından emtia forward ve emtia futures sözleşmelerinden farklıdır. Bu sebeple bu sözleşmelerin İslam hukuku açısından değerlendirmesi müstakil bir bölümde yapılmıştır. Çalışmanın son bölümü olan beşinci bölümde ise emtia türev sözleşmelerin-den emtia forward ve emtia futures sözleşmeler ile opsiyon sözleşmelerine olumsuz yaklaşan çağdaş İslam hukukçularının bu işlemlere karşılık önerdikleri alternatifler ele alınmıştır.