Trojans;Ankara'da ABD Ajan Okulu

Gazeteci Ahmet Köprülü’nün kaleme aldığı Trojans, Beyaz Chevrolet'den Ankara’daki ABD ajan okulunun gizemli tarihine yolculuğa çıkarıyor bizi. Türkiye-ABD ilişkilerinin sadece diplomatik değil, aynı zamanda istihbari boyutları aydınlanıyor. Kitapta, Ankara’nın kalbinde kurulan ve yıllarca eğitim kurumu maskesiyle faaliyet gösteren Amerikan Okulu’nun gerçek yüzü ortaya konuyor. Bu okulun sadece öğrencileri değil; CIA ajanları, Türk subayları ve üst düzey diplomatlar gibi kilit figürler de içindeydi. Kitap, 1952 model beyaz Chevrolet’in Tandoğan galerisindeki gizemli hikâyesinden başlayarak, Jack E. Daseler’in kurucu müdür olarak bıraktığı izleri takip ediyor. Daseler’in ardından hangi isimlerin yöneticilik yaptığı, okulun JAMMAT, JUSMMAT ve CENTO ile olan bağlantıları ayrıntılı biçimde çözümleniyor. George W. Bush’un 1978’de eşi Laura ile Ankara’da bulunmasının da ötesinde bu okulun siyasi oyunlarda nasıl kullanıldığına dair çarpıcı bulgular yer alıyor. Sadece indeks bölümüne kısaca göz gezdirmek bile yeterli Trojans'ın ne kadar nitelikli ve derinlikli bir kitap olduğunu anlamak için: ABD, Abdullah Öcalan, Adnan Menderes, Adnan Şahin, AFOSI, Ahmet Bedir, Ahmet Köprülü, AHS, Akan Subaşı, AKİS, Alex Oleanski, Ali Kutan, Allen Dulles, Alparslan Türkeş, Amerikan Okulu, Amerikan Pasajı, Amerikan Yardım Heyeti, Ankara High School, Ankara Koleji, Antikomünizm, Atilla Torunoğlu, Aydoğan Atlı, Ayduk Koray, Bağdat Paktı, Balgat, Barış Gönüllüleri, Baskin Reid Lawrence Jr., Beril Ülkü, BOP, Bülent Ecevit, Celal Bayar, Celal Yardımcı, Cemal Erkin, Cemal Gürsel, Cengiz Öneş, CENTO, Cevdet Sunay, Ceyhun Atuf Kansu, CIA, Çiğdem Ongun, Claudette İnce, DAC, David Cook, Dependents School, DP, Edward K. Cook Jr., Elisabeth McNeill-Leicester, El Kaide, Fahir Armaoğlu, Faruk Sükan, Fatin Rüştü Zorlu, Fikret Koray, Fletcher Warren, Fred C. Gray, Frederic H. Smith Jr., Funda Aydınalay, General Norstad, General Nathan F. Twining, George C. Marshall, George C. Marshall Regional High School, George W. Bush, Ginny Pearsall Kirkwood, Gordon Cooper, Gülgün Sönmez, Güzin Aldemir, Hale Lostar, Hasan Polatkan, Hatice Eke, Henry C. Newcomer, Hillary Clinton.

Ahmet Köprülü'nün 'Trojans' adlı eseri, Türkiye'nin yakın tarihinde önemli bir boşluğu dolduracak nitelikte görünüyor. Ankara'nın merkezinde, Balgat'ta kurulan ve 'Amerikan Ajan Okulu' olarak faaliyet gösterdiği iddia edilen bu yapının deşifre edilmesi, Soğuk Savaş yıllarında ülkemizin ne denli kritik bir rol üstlendiğini ve aynı zamanda ne tür risklerle karşı karşıya kaldığını ortaya koyuyor. Bir gazetecinin, sıradan bir olaydan yola çıkarak böylesine kapsamlı bir araştırmaya imza atması takdire şayan. Okulun yönetiminde yer alan üst düzey Amerikalı diplomat ve askerlerin profilleri, buranın sadece bir eğitim kurumu olmadığını, aksine stratejik bir operasyon merkezi olduğunu düşündürüyor. 'Trojans' (Truva Atları) metaforu, ABD'nin Türkiye ve bölgeye yönelik uzun vadeli planları hakkında önemli ipuçları barındırıyor olabilir. Kitapta yer alan 40 soruluk bölüm, eserin ne kadar detaylı ve sorgulayıcı bir yaklaşımla hazırlandığını gösteriyor. Bu çalışma, Türkiye-ABD ilişkilerinin tarihsel derinliğini ve karmaşıklığını anlamak isteyen herkes için bir başvuru kaynağı niteliğinde.

Ahmet Dinç'in 'Bozkürt' kitabı, isminden içeriğine kadar birçok tartışmayı beraberinde getirecek gibi duruyor. Ülkücü Hareket içinde yer almış Kürt ve Zaza kökenlilerin hikayelerini anlatması, kimlik ve milliyetçilik kavramlarını yeniden düşünmemizi gerektiriyor. Kitabın, PKK terörünün son bulması umutlarının yeşerdiği bir dönemde yayımlanması ve 'Bozkürtler'e yeni bir 'tutkal' rolü biçmesi, geleceğe yönelik bir vizyon sunma çabası olarak okunabilir. Ancak bu vizyonun ne kadar gerçekçi ve uygulanabilir olduğu, toplumun farklı kesimleri tarafından nasıl karşılanacağı merak konusu. Kitapta yer alan, 'Dersim İsyanı sırasında Bozkürtler hangi tarafta yer aldı?' veya 'Mesut Barzani'nin amcası Şeyh Abdüsselam'ı hangi Bozkürt niçin astırdı?' gibi sorular dikkati çekici.

Geçmişin karanlık köşelerine ışık tutan gazeteci-yazar Ahmet Köprülü, olayları yüzeysel olarak aktarmaktan çok, her detayın arkasındaki niyeti, stratejiyi ve derin anlamları da ortaya çıkararak güçlü bir anlatım sergiliyor. Ankara’nın Balgat semtinde 1957-1985 yılları arasında gizli bir üs içinde faaliyet gösteren Amerikan Okulu’nun tarihi, JUSMMAT ve TUSLOG desteğiyle kurulmuş olmasıyla başlıyor. Kitapta bu okulun “Trojans” (Truva Atları) olarak adlandırılması bile oldukça simgesel. Çünkü burası, eğitimden çok ABD’nin Türkiye ve bölge üzerindeki politik etkisini yönetmek için kullanılan stratejik bir merkezmiş gibi duruyor. Köprülü, bir Chevrolet dosyasından tesadüfen başlayan yolculukla bu okula ait yıllıklar, belgeler ve tanıklıklar sayesinde önemli gerçekleri gün yüzüne çıkarıyor. Albay Kamil Homriş’in okulda görev yapması, PKK lideri Abdullah Öcalan’ın da onun öğrencisi olması, CIA ajanı Elisabeth McNeill’in gerçek kimliği gibi çarpıcı bilgilerle kitap, sadece tarih değil aynı zamanda istihbarat dünyasına da ışık tutuyor. Ayrıca dönemin sosyolojik ve kültürel atmosferi de göz önünde bulundurularak, örneğin öğrencilerin odalarında Lenin posterleri asması gibi tuhaf ama gerçek detaylarla okuyucu, ideolojik çelişkilerin içine çekiliyor. George W. Bush’un 1978’de okulun mezunlar gününe katıldığını öğrenmek ise resmi kayıtlarla çeliştiği için büyük bir sürpriz oldu. Sonuç olarak TROJANS , sadece bir tarih kitabı değil; bu topraklara çizilen haritaların, yüklenen anlamların ve kurulan düzenlerin hikâyesi. Sadece tarih meraklılarına değil, Türkiye’nin bugünkü ilişkiler ağı ve siyasi yapısı hakkında bilgi edinmek isteyen herkese hitap edecek düzeyde bir araştırmacı gazetecilik şaheseri. İşte kitabı anlatan 20 soru: Ankara Tandoğan’daki galeride sergilenen 1952 model klasik beyaz Chevrolet’in sırrı neydi? Amerikan okulundan Ankara Trafik Müdürlüğü’ne nasıl “emir-rica” yazısı gönderilebildi? Okulun kurucu müdürü Jack E. Daseler’in hangi izleri kaldı? Arabasının ve yıllıklarının ardında hangi sırlar gizliydi? 1956’da ABD Avrupa Hava Kuvvetleri, Ankara’daki Amerikalı çocukların eğitimini neden devraldı? Balgat’taki TUSLOG DET-30 üssünde kurulan AHS okulu hangi destekle açıldı ve ilk öğrencilerini nasıl adlandırdı? AHS öğrencileri neden “Trojans” yani “Truva atı” olarak nitelendirildi? AHS’nin “Truva atı” sembolü, ABD’nin Türkiye’deki stratejik varlığı için bir metafor muydu? Amerikan okulları sadece birer eğitim kurumu muydu, yoksa Soğuk Savaş’ın gizli birer istihbarat merkezi miydi? CIA’nın Ankara’daki ilk kadın ajanı kimdi? “Aşk acısı” ile geldiği Türkiye’nin başına nasıl çorap ördü? Amerikan okulu yöneticilerinin CENTO ve TUSLOG ile bağlantısı, askeri lojistik ve istihbarat ağlarının örgütlendiğinin göstergesi sayılabilir mi? Almanya’yı bombalayan generalin, CIA ajanlarının ve darbeci generallerin okul yönetiminde yer alması, okulun askeri bir üs mü yoksa eğitim kurumu mu olduğu tartışmasını nasıl etkiledi? CENTO’nun perde gerisindeki JUSMMAT Generali A. Mead’in rolü neydi ve Türk-Amerikan ilişkilerine nasıl etki etti? JAMMAT ve JUSMMAT’ın Türkiye’deki işlevi neydi? Amerikan okulunun bu askeri yapı ile ilişkisi nasıldı? OSI’nın Ankara’da işi neydi? Amerikan Hava Kuvvetleri Özel Soruşturma Ofisi, neden yıllıklarda dahi yer buldu? 25 Temmuz 1975’te Türkiye’deki 21 Amerikan üssünün el konularak kapatılması, Türkiye-ABD ilişkilerini nasıl etkiledi? 1964’te Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahalesini “Johnson Mektubu” ile önleyen diplomat kimdi ve okuldaki fonksiyonu neydi? “Türklerin Amerikan kültürüne yakınlaşması” hedefini hangi büyükelçi ortaya koydu? Bu, Soğuk Savaş bağlamında nasıl bir jeopolitik öneme sahipti? Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) ne zaman başladı ve AHS ile ilgisi neydi? Ankara, 1950’lerde nasıl “küçük Amerika” görüntüsüne büründü? Missouri Lokantası ve Washington Restoranı gibi mekanlar, dönemin Ankara’sında nasıl bir “Amerikan rüyası” yarattı? Esrarengiz Albay Kamil Homriş’in okul yönetimindeki fonksiyonu neydi?

Trojans-Ankara'da ABD Ajan Okulu adlı eser Ankara'da alanında deneyimli gazetecilerden biri olan Ahmet Köprülü'nün imzasını taşıyor... Bir gazeteci, bir Chevrolet ve Ankara'nın ortasında yıllarca kimsenin bilmediği bir okul... Kod Adı: Trojans beni hem ürpertti hem düşündürdü. CIA ajanları, TUSLOG bağlantıları, hatta genç George W. Bush’un izleri! Gerçek belgeler ve yıllıklara dayanan bu kitap, kurgu değil, adeta bir belgesel! Her sayfası ayrı bir şok.