Osmanlı Kültür Ortamında Miraç ve Yolculuk Durakları

İslam tarihindeki en önemli hadiselerden biri olan ve inananlar tarafından yıldönümü kandil gecesi olarak kutlanan miraç mucizesi; İslâm dünyasında asırlar boyunca dinî, tasavvufî ve felsefî düşüncede konu edinilmiştir. Hz. Muhammed'in (sav) Mekke'deki Mescid-i Harâm'dan Kudüs'teki Mescid-i Aksâ'ya ve oradan göğün katlarına yükselişi olan miraç; farklı boyutlarıyla çağlar boyunca işlenmiş olup edebiyat, musiki ve kitap sanatlarında zengin bir birikim ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda mucizenin gerçekleştiği mekânlar olan Mekke ve Kudüs; miraç hadisesinin hemen ardından hicret edilen Medine, üç kutsal şehir olarak, yaşanan bu hadise kadar merkezî bir hâle gelmiştir. Kitapta yer alan makaleler ve görseller, temelde iki konu etrafında bir araya getirilmiştir. Birincisi miraç hadisesi, ikincisi ise İslam inancında mukaddes beldeler olarak kabul edilen Mekke, Medine ve Kudüs şehirleridir. Miracın ve kutsal mekânların sanata ve kültüre aktarılması çok boyutludur. Sanat eserleri medeniyetlerin dinî, felsefî, toplumsal, siyasal ve kültürel özelliklerini yansıtmaktadır. İslam kültüründe, özellikle Osmanlı kültür dünyasında miraç ve kutsal mekânlar, edebiyatta, musikide ve görsel tasvirlerde işlenmiş, birbiriyle ilişkili ve birbirini besleyen sanatsal formlardan oluşan olağanüstü bir birikim günümüze intikal etmiştir. Miraç hakkındaki dinî ve tasavvufî literatürü, edebî eserler ile onların musiki formundaki icrasından ayrı düşünmek mümkün değildir. Aynı şekilde miraç anlatısını konu edinen görseller ve onların ortaya çıkmasına sebep olan metinleri de birlikte düşünmek gerekmektedir. Dua kitaplarında yer alan üç mukaddes şehrin görsel tasvirleri, onlara ilişkin dinî ve edebî anlatılardan bağımsız değerlendirilemez. İşte bu yaklaşımla hazırlanan elinizdeki kitap, birbirleri ile etkileşim halindeki farklı sanat formlarına dair incelemeleri bir araya toplayarak konu hakkında bütünlüklü bir kavrayış ortaya koymak çabasındadır. Eser, miraç ve üç kutsal mekanı edebiyatta, musikide ve kitap resimlerinde ele almaktadır. İki cilt olarak hazırlanan İngilizce The Ascension of the Prophet and the Stations of His Journey: The Mirāj and the Three Sacred Cities of Islam in Literature, Music, and Illustrated Manuscripts in the Ottoman Cultural Environment başlığıyla basılan eserin, elimizdeki çok katmanlı ve zengin kültür mirasına katkı sunan bir kaynak eser olarak faydalı olacağı inancındayız.