Osmanlı’da Safevî Karşıtı Metinler;16. Asır Reddiyeleri

Safevî Devleti, kuruluşu itibariyle Şia-İmamiyye mezhebini devletin resmî itikadı ilan etmiş ve yönetimindeki bölgelerde zorla Şiileştirme siyaseti yürütmüştür. Bunun yanında Anadolu'daki taraftarları olan Kızılbaş unsurlar üzerinden Osmanlı coğrafyasına yönelik yayılmacı faaliyetleri sebebiyle Osmanlı Devleti için müdahale gerektiren bir konuma gelmiştir. Osmanlılar, Safevîleri engellemeye yönelik birçok siyasî, dinî ve ilmî tedbir almıştır. Bu temkinli tavır nedeniyle Safevîler, başta müstakil reddiyeler olmak üzere padişah buyruklarından fetvalara, tarihî kaynaklardan şiirlere kadar birçok yazılı türde eleştirilmiştir. Osmanlı'da Safevîlere yönelik eleştirilerin en erken ve somut türü ise söz konusu reddiyelerdir. Bu reddiyelerin yazımı, Safevî Devleti'nin kuruluşundan yaklaşık yirmi yıl önce başlamış, Çaldıran Savaşı arifesinde yoğunlaşmış ve 16. asır da dâhil olmak üzere sonraki asırlar boyunca devam etmiştir. Bu kitap, bahsi geçen reddiye metinlerinin ortaya çıkıp yoğunluğunu artırdığı 16. asırda yazılan ve çoğunluğu yazma eser halinde bulunan on metne odaklanmıştır. Osmanlıların 16. asırda Safevîlere ve Kızılbaşlara dair resmî bakışını da etkileyen söz konusu reddiyeler, İslam Mezhepleri Tarihi disiplininin bakış açısıyla tahlil edilmiştir. Giriş bölümünde, araştırmanın amaç ve önemi, kapsam ve sınırlılıkları ile yöntemi açıklanmıştır. Yanı sıra kullanılan kaynaklar, araştırmadaki önemi açısından tanıtılmıştır. Birinci bölümde, Safevî Devleti'nin tarihsel gelişimine ve faaliyetlerine yer verilmiş, ayrıca Osmanlı'da alınan tedbirler ve Safevîler ile cihat edilmesine dair fetvalar incelenmiştir. İkinci bölümde, Osmanlı uleması tarafından Safevîlere yönelik kaleme alınan reddiye metinlerinin müellifleri tarihsel sırayla tanıtılmış ve yazıldıkları bağlamlar ele alınmıştır. Üçüncü bölümde bu reddiye metinlerinin içeriği analiz edilmiştir. Sonuç başlığı altında çalışma boyunca ulaşılan bulgulara yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: İslam Mezhepleri; Osmanlı; Safevî; Ehl-i Sünnet; Şia; Kızılbaş; Reddiye.