Nakşiliğin Osmanlı Topraklarına Gelişi Molla Abdullah İlahi

Nakşbendîliğin Anadoluya gelişi tarihi itibarıyla Kübreviyye Sühreverdiyye ve Mevleviyye gibi bazı tarikatlardan sonra olsa da varlığını günümüze kadar sürdürebilmesi ve temsilcileri vasıtasıyla bugün Avrupa başta olmak üzere birçok kıtada İslamlaşma sürecine önemli katkısı olması açısından dikkat çekicidir. Haddizatında gerek Ankara savaşı sırasında Timur orduları içinde yer alan gerekse İstanbul'un fethine katılan Nakşbendî dervişlerin Anadolu'ya geldikleri ve az da olsa bu tarikatı tanıttıkları kaynaklarda belirtilmektedir. Ancak Nakşîliğin Osmanlı coğrafyasında etkin bir şekilde yerleşmesini sağlayan isim Molla Abdullah İlâhî olmuştur. Bu kitapta öncelikle Abdullah İlâhî'nin yaşadığı zaman dilimde Anadolu'daki tasavvufî hayat ve tarikat yapısı hakkında bilgi verilerek Nakşîliğin Anadolu'ya gelişinin nasıl gerçekleştiği gösterilmiş; sonrasında Abdullah İlâhî'nin hayatı halifeleri eserleri ve temsil ettiği Ahrâriyye kolunun Anadolu'da nasıl yayıldığı anlatılarak şeyhin tasavvufî eğitimin temel unsurları ve Vâridât şerhi çerçevesinde tartışmalı konuları nasıl işlediği izah edilmiştir. Eserlerindeki tasavvufî kavram ve konulara yer verilmesinin yanı sıra son bölümde Türkçe kaleme aldığı Meslekü't-tâlibîn Zâdü'l-müştâkîn ve Usûl-i Vusûl-i İlâhiyye adlı kitaplarının tahkiki gerçekleştirilmiştir. Konular işlenirken çalışmanın amacı doğrultusunda aslî kaynaklara müracaat edilmiş ve özellikle şeyhin tüm eserleri dikkate alınarak risâlelerinden yapılan geniş alıntılarla tasavvufî bakışı bizatihi onun diliyle gösterilmeye çalışılmıştır.