Din Üzerine Üç Deneme;Doğa, Dinin Faydası ve Tanrıcılık

İngiliz filozof John Stuart Mill hiç okula gitmemiş, küçük yaştan itibaren dönemin önde gelen bir filozofu, hukukçu ve reformcusu Jeremy Bentham'dan evde eğitim almıştır. Hayatı boyunca öyle ya da böyle din ile toplum ilişkisi üzerine kafa yoran Mill, bir Tanrı'nın veya tanrıların varlığı veya yokluğu meselesinin ikincil öneme sahip olduğunu düşünür. Kant gibi Mill de bu meseleyi bir varsayım veya tahmin olarak görür ve kesin bir ispata elverişli bir mesele olmadığını düşünür. Mill'in ölümünün ardından üvey kızı Helen Taylor tarafından yayımlanan Din Üzerine Üç Deneme, adından da anlaşılacağı gibi, din üzerine üç denemeden oluşur: Doğa, Dinin Faydası ve Tanrıcılık. Helen Taylor, esere yazdığı “Takdim” yazısında, denemelerin konuları itibariyle birbiriyle ilgili olduğunu, ama içerik açısından birbirlerinin devamı olmadığını söyler. Mill'in, hayatının son evresinde, yaklaşık yirmi yıla yayılan bir süreçte kaleme aldığı bu denemeler, siyaset ve ahlak felsefesinde ifade ve düşünce özgürlüğünü esas almış bir filozofun din konusuna bakışını aydınlatmaktadır.