Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü

Hadis ilmi baştan sona bir terimler ve deyimler ilmidir. İlk eserlerden günümüze bütün kaynaklar, usul kitapları ve konuyla ilgili öteki çalışmalarda bunlardan değişik örneklere rastlamak mümkündür. Uzun zaman alan geniş çerçeveli bir kültür birikiminin sonucu olan söz konusu terimler ve deyimler, İslam Dini'nin ilim dili olan Arapça kökenlidir. Bununla birlikte, yer aldığı kaynak eserin diline göre Arapça'nın yanısıra Osmanlıca olanlarına da rastlanmaktadır. Son birkaç yılda kimi eserlerde Türkçeleştirmeye çalışıldığı da görülmektedir. Değişik devirlerde değişik alimlerin aynı yerde aynı anlama kullandığı bazı terimler ve tabirlerin bir arada bulunuşu, yerine göre de aynı manayı ifade etmek için değişik tabirlerin kullanılmış olması ve benzeri sebepler, özlü ansiklopedik bilgiler veren sözlük tipi çalışmalara ihtiyaç göstermektedir. Biz bu düşünce ile uzun yıllar İmam Hatip Liselerinde ve İlahiyat Fakültesi'nde Hadis dersleri okutmanın sağladığı birikimden faydalanarak Hadis Usulü ilminde kullanılan terim ve tabirleri açıklayıcı bir eser hazırlamaya karar verdik. Sonunda bu çalışma ortaya çıktı. Metot olarak, ele alınan konu itibariyle Hz. Peygamber (s.a.)'in hadisleri odağında oluşanlarla birlikte onunla ve Hadis ilmiyle ilgili birkaç konuda oluşan belli başlı terim ve tabirleri, harf sırasına göre ele aldık. Herbirinin Arapça asıllannı verdik. Kaynaklardan özetlediğimiz bilgileri ekledik. Konuyla ilgili alimlerin görüşlerini özetledik. Bunu yaparken alimlerin yaşadıklan devirleri gözönüne aldık. Böylece bir alimin bakış açısını yansıtmaya çalıştığımız gibi hangi alimlerin görüşünün etkisinde kaldığını, o görüşe katıldığı veya ayrıldığı noktaların neler olduğunu belirtmeye çalıştık. Burada eklemek gerekirse terimle kasdettiğimiz, sözlük anlamından çok kere farklı olarak kullanılan ilmi anlamıdır. Deyimden kasdımız ise bütün alimler tarafından birlik halinde kullanılmayan yahut değişik alimlerin birbirlerinden farklı anlamda kullandıklarıdır. Bir diğer deyişle, bütün alimlerin ortaklaşa aynı anlamda kullandıkları "terim", bir veya birkaç alim tarafından, diğerlerinden farklı olarak kullanılan ve değişik anlama gelenleri ise "deyim" sayılmıştır.