1422-1423 Tarihli Köprülü, Kastorya ve Koluna Vilâyetleri Mufassal Defteri

Yeni fethedilen bir bölgede Osmanlı sosyal, ekonomik, idari ve askeri yapıları tahrirle tesis edilir, ancak bu işlemden sonra fetih süreci tamamlanmış olurdu. Böylece fetihler tahrirlerle sağlam ve kalıcı bir temel üzerine oturtulurdu. Osmanlılar'ın henüz XIV. yüzyılın ikinci yarısında tahrir mekanizmasını etkin bir biçimde kullanmaya başladıkları bilinmektedir. Ancak arşivlerde tespit edilmiş en eski tahrirler, II. Murad dönemine ait 1431-1432 tarihli Arnavutluk icmâl defterleriydi. Son araştırmalar 1422-1423 senelerine tarihlenen yeni bir defteri ortaya çıkarmıştır. Köprülü, Kastorya ve Koluna vilâyetlerini kapsayan defter, bölgede yapılan mufassal bir tahririn sonuçlarını içermektedir. Bu eserde sunulan defterdeki veriler, Osmanlı fetihleri, iskân politikaları, İslâmlaşma, sosyal, ekonomik yapılar, kurumlar ve kadrolar gibi kuruluş dönemine ait çeşitli meselelere ışık tutmaktadır. Bugün Makedonya, Yunanistan ve Arnavutluk sınırları içerisinde kalmış olan bu bölgede Osmanlıların kurdukları düzenin ayrıntılı bilançosu ve bölge halkının yeni nizam içerisindeki görüntü ve statüleri Balkanlarda ileri sürülen milliyetçi tarih görüşlerini bertaraf edici nitekliktedir.