Sahihi İbni Huzeyme (4 Cilt Takım)

eṣ-Ṣaḥîḥ. Tam adı Muḫtaṣarü’l-muḫtaṣar mine’l-müsned ʿani’n-nebî ṣallallāhu ʿaleyhi ve sellem bi-naḳli’l-ʿadl ʿani’l-ʿadl mevṣûlen ileyhi ṣallallāhu ʿaleyhi ve sellem min ġayri ḳaṭʿ fi’l-isnâd ve lâ cerḥ fî nâḳıli’l-aḫbâri’lletî neẕküruhâ bi-meşîʾeti’llâhi Teʿâlâ’dır. Tesbit edilebildiği kadarıyla İbn Huzeyme’nin eserinden eṣ-Ṣaḥîḥ diye bahseden ilk müellif Münzirî’dir (et-Terġīb ve’t-terhîb, I, 43). eṣ-Ṣaḥîḥ’in daha geniş bir eserin muhtasarı olduğu adından anlaşılmaktadır. Eserde yer yer Kitâbü’l-Kebîr’e (I, 249, 290, 312, 342), ayrıca Kitâbü’t-Tevḥîd’de el-Muḫtaṣar’a ([nşr. M. Halîl Herrâs], s. 351) ve el-Kebîr’e (a.e., s. 185) yapılan atıflar da bunu göstermektedir. Eserini kitap ve bablara ayıran İbn Huzeyme kaydettiği hadislerin elde edebildiği bütün senedlerini sıralamış, gerek gördükçe ricâl hakkında bilgi vermiş, lafız farklılıklarına işaret ederek çelişkili olduğu kanaatini uyandıran hadisleri uzlaştırmaya çalışmıştır. Resûlullah’tan sahih senedle rivayet edildiği halde birbiriyle çelişen iki hadis bile bulunmadığını söyleyen İbn Huzeyme (İbnü’s-Salâh, ʿUlûmü’l-ḥadîs̱, s. 285), başta ihtilâfü’l-hadîs olmak üzere hemen bütün hadis ilimleri hakkında bilgi vermekte, özellikle fıkıh bablarına göre düzenlediği eserinin bab başlıklarında fıkhî görüşlerine ve hadislerde görülen ihtilâflarla ilgili çözümlere yer vermektedir. Ayrıca bab başlıklarında hadislerin vürûd sebebine işaret etmek suretiyle esere bir fıkhü’l-hadîs çalışması görünümü kazandırmıştır. Ancak dörtte bir kadarı günümüze ulaşan eṣ-Ṣaḥîḥ’i Muhammed Mustafa el-A‘zamî Ṣaḥîḥu İbn Ḫuzeyme adıyla yayımlamıştır (I-IV, Beyrut 1395/1975). Abdülazîz b. Abdurrahman el-Uşeym, en-Naḳṭ limâ vaḳaʿa fî esânîdi Ṣaḥîḥi İbn Ḫuzeyme mine’t-taṣḥîf ve’s-saḳṭ adıyla bir çalışma yapmıştır. Muhammed Ali İbrâhim Bend Ebû Bekir b. Ḫuzeyme ve menhecühû fî Kitâbi’ṣ-Ṣaḥîḥ (1408/1988, Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, Külliyyetü usûli’d-dîn) ve Enbiya Yıldırım İbn Huzeyme ve Sahihi (1989, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü) adlarını taşıyan birer yüksek lisans tezi hazırlamış, Mustafa Işık da İbn Huzeyme Sahîh’i ve İbn Hibbân’ın Sahîh’i ile Mukayesesi adıyla bir doktora çalışması yapmıştır (1998, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). İbn Huzeyme’nin eṣ-Ṣaḥîḥ’i için Muhammed Eymen eş-Şebrâvî (Beyrut 1408/1988) ve Ahmed el-Küveytî (Riyad 1410/1990) tarafından geniş fihristler hazırlanmıştır.